Pranatacara utawi panatacara
Salebeting
kawruh basa Jawa asring kapyarsa tetembungan pranatacara utawi panatacara,
tetembungan kalih punika menawi dipunudhal saged nggadhahi teges;
1. Pranatacara,
tetembungan punika bakunipun saking tetembungan pranata lan adicara, manut
bausastra Jawa tembung pranata sami tegesipun kaliyan paugeran. Wondéné adicara
sampun cetha tegesipun. Dados menawi mekaten tetembungan pranata adicara punika
paugeran tumraping tata gelar adicara ingkang badhé kalampahan. Gampilipun
tembung pranata adicara punika sami kaliyan daftar acara (tatacara / random
acara) lan ubarampénipun.
2. Panatacara,
tetembungan punika bakunipun saking tetembungan panata lana adicara, manut
bausastra Jawa tembung panata nggadhahi teges ingkang nata. Déné adicara sampun
cetha tegesipun. Dados menawi mekaten tetembungan panata adicara punika
pawongan ingkang kajibah nata lan ngatur tumapaking adicara wiwit pambuka
ngantos paripurna, cekakipun tembung panata adicara punika lajeng kalimrah
dipuntembungaken MC (Master of Ceremonnies) utawi pembawa acara.
Adicara lan Upacara.
Tembung
“acara” adatipun dipunginakaken sakkersanipun minangka jarwan (terjemahan) basa
Indonesia “acara”, kamangka jarwanipun tembung “acara” salebeting basa Jawa
ingkang langkung trep inggih punika “adicara”. Tuladhanipun, adicara pèngetan
dinten kamardhikan, lan sak piturutipun. Tembung “upacara” salebeting kawruh
basa Jawa nggadhahi teges adicara – adicara ingkang sipatipun langkung mirunggan
ing babagan ingkang wonten gegayutanipun kaliyan lelayu, punapadéné panghargyan
dhauping pinangantèn. Mila ingkang mbèntenaken tata rakit panganggènipun mligi
wonten kadadosan ingkang lumampah, menawi kadadosan punika kagelaraken kanthi
mawi ubarampé adat punapadéné tradisi Jawa mila saged dipunwastani upacara. Tuladhanipun,
upacara panggih temanten, upacara pambidhaling layon.
Sangu Tumraping Paraga Panata
Adicara.
Panata
adicara minangka salah satunggaling ayahan ingkang baku salebeting adicara, lan
supados ayahan punika saged kalampah kanthi prayoga pramila paraga panata
adicara kedah kagungan sangu ingkang cekap lan jangkep. Rèhning panata adicara
punika ing salebeting pasamuan dados punjering kawigatosan, pramila inggihkedah
ngudi murih saged renggep ing wicara.
Renggep
tegesipun candhak / nyandhak, wondéné wicara tegesipun gunem/ tutur/ pangandikan.
Pramila renggeping wicara punika saged dipuntegesi ; nguwaosi / ngendalèni
sedaya pakartining tutur, supados wijiling pangandikan saged tata, tatas, tètèh,
lan titis.
1. Tata
ing babagan ; basa sastra tuwin patrap.
2. Tatas
ing bab babaran tuwin isining wedaran.
3. Tètèh
ing bab wijiling pangandikan ; rancak, cetha, lan wiramanipun sekéca.
4. Titis
tegesipun trep kaliyan swasana.
Kanthi
mekaten nembé saged dipunwastani renggep ing wicara, menawi wiwit saking
pamilihing tembung saha dhapukaning ukara, runtuting pangandikan, panjang lan
cekakipun wedharan tuwin isining wedharan, trep lan saged jumbuh kaliyan swasana,
saha sadaya kalawau kaaturaken kanthi rancak lan sekéca dipunmirengaken.
Kathah
perkawis ingkang kedah dipuncawisaken minangka sangu murih saged renggep ing
wicara, ing antawisipun saged kapérang dados tigang (3) pérangan ;
1. Gegayutan
kaliyan jiwaning wedharan, inggih punika pambudidaya murih wedharing
pangandikan nggadhahi bobot tuwin raos.
2. Gegayutan
kaliyan ulah swara, inggih punika pambudidaya murih wijiling pangandikan saged
cetha tuwin membat mentuling swara sekéca dipunmirengaken.
3. Gegayutan
kaliyan patrap, inggih punika pambudidaya murih patraping salira punapadéné
patraping busana netepi subasita ingkang lumampah.
Sangunipun
panata adicara tuwin pamedharsabda supados wijiling pangandikan nggadhahi bobot
antawisipun wonten gangsal (5) perkawis ;
1. Pirsa
saèstu / nguwaosi dhateng ayahanipun.
2. Nguwaosi
basa lan sastra.
3. Tètèh
/ baut micara.
4. Lantip
ing panggraita saha tanggap ing swasana.
5. Kagungan
kawruh ingkang cekap, mliginipun ingkang wonten gegayutanipun kaliyan ayahan
punapadéné kawruh sanèsipun.
Wedharing
pangandikan saged kadamel rowa utawi ringkes mekaten ugi ing bab basa ingkang
kaginakaken, saged kanthi basa ingkang prasaja punapadéné basa ingkang rinengga,
sedaya kalawau gumantung swasana ingkang lumampah. Wonten salebeting upacara /
adicara punapa, sinten ingkang midhangetaken, saha wekdal ingkang sumadya.
Bakunipun
wedharaning pangandikan kedah urut runtut, cetha pilah-pilahipun, satemah
isining wedharan saged jumbuh kaliyan ayahan ingkang lumampah. Babaring pangandikan,
prayogi kapérang dados tigang (3) perkawis :
1. Purwaka,
inggih punika atur pangandikan ingkang minangka pambuka. Ingkang kalebet ing
pérangan purwaka antawisipun :
- Salam pambuka / uluk salam.
- Asung pakurmatan dhumateng para tamu.
- Muji syukur wonten ngarsaning Gusti Ingkang Murbèng Dumadi.
- Ngaturaken gatining ayahan.
- Ngaturaken reroncèning adicara.
- Tata laksitaning adicara kawaos saking pambuka ngantos dumugi panutup, lajeng para tamu kasuwun sekéca lenggah, angantu adicara saklajengipun.
2. Isi
utawi péranganing isi ingkang wigati, inggih punika wosing pangandikan. Ingkang
kalebet pérangan wigati tumrap panata adicara kadosta ngaturaken saben – saben
adicara, rikala ngaturaken saben adicara kedah cetha anggènipun ngaturaken
adicara ingkang badhé lumampah, setunggal mbaka setunggal para paraga ingkang
hanyengkuyung dipunaturi kanthi cetha.
3. Wasana,
inggih punika atur ingkang minangka panutup. Wondéné pérangan wasana, tumrap
panata adicara antawisipun ;
- Nyuwun pangapunten dhumateng sedaya kekirangan saha kalepatan anggènipun nindakaken jejibahan.
- Ndhèrèkaken sugeng konduripun para tamu.
- Ngaturaken adicara panutup kanthi salam panutup.
