Aksara Jawa

1. AksaraNglegena
Nglegena tegesipun tanpa busana, aksara nglegena tegesipen aksara ingkang dereng ngangge sandhangan.
Aksara nglegena gunggungipun wonten 20, kasebat Carakan nanging ugi wonten ingkang nyebat Denta Wyanjana

2. Pasangan

3. Aksara Murda

4. Aksara Swara
Aksara Swara dipun ginakaken kangge panyeratan wanda / suku kata basa ngamanca supados pocapanipun pener.

5. Aksara Rekan

6. Sandhangan
Sandhangan utawa huruf vokal mandiri

 7. Pratandha

Pranatacara

Pranatacara utawi panatacara

Salebeting kawruh basa Jawa asring kapyarsa tetembungan pranatacara utawi panatacara, tetembungan kalih punika menawi dipunudhal saged nggadhahi teges;

1.    Pranatacara, tetembungan punika bakunipun saking tetembungan pranata lan adicara, manut bausastra Jawa tembung pranata sami tegesipun kaliyan paugeran. Wondéné adicara sampun cetha tegesipun. Dados menawi mekaten tetembungan pranata adicara punika paugeran tumraping tata gelar adicara ingkang badhé kalampahan. Gampilipun tembung pranata adicara punika sami kaliyan daftar acara (tatacara / random acara) lan ubarampénipun.

2.    Panatacara, tetembungan punika bakunipun saking tetembungan panata lana adicara, manut bausastra Jawa tembung panata nggadhahi teges ingkang nata. Déné adicara sampun cetha tegesipun. Dados menawi mekaten tetembungan panata adicara punika pawongan ingkang kajibah nata lan ngatur tumapaking adicara wiwit pambuka ngantos paripurna, cekakipun tembung panata adicara punika lajeng kalimrah dipuntembungaken MC (Master of Ceremonnies) utawi pembawa acara.

Adicara lan Upacara.

Tembung “acara” adatipun dipunginakaken sakkersanipun minangka jarwan (terjemahan) basa Indonesia “acara”, kamangka jarwanipun tembung “acara” salebeting basa Jawa ingkang langkung trep inggih punika “adicara”. Tuladhanipun, adicara pèngetan dinten kamardhikan, lan sak piturutipun. Tembung “upacara” salebeting kawruh basa Jawa nggadhahi teges adicara – adicara ingkang sipatipun langkung mirunggan ing babagan ingkang wonten gegayutanipun kaliyan lelayu, punapadéné panghargyan dhauping pinangantèn. Mila ingkang mbèntenaken tata rakit panganggènipun mligi wonten kadadosan ingkang lumampah, menawi kadadosan punika kagelaraken kanthi mawi ubarampé adat punapadéné tradisi Jawa mila saged dipunwastani upacara. Tuladhanipun, upacara panggih temanten, upacara pambidhaling layon.

Sangu Tumraping Paraga Panata Adicara.

Panata adicara minangka salah satunggaling ayahan ingkang baku salebeting adicara, lan supados ayahan punika saged kalampah kanthi prayoga pramila paraga panata adicara kedah kagungan sangu ingkang cekap lan jangkep. Rèhning panata adicara punika ing salebeting pasamuan dados punjering kawigatosan, pramila inggihkedah ngudi murih saged renggep ing wicara.

Renggep tegesipun candhak / nyandhak, wondéné wicara tegesipun gunem/ tutur/ pangandikan. Pramila renggeping wicara punika saged dipuntegesi ; nguwaosi / ngendalèni sedaya pakartining tutur, supados wijiling pangandikan saged tata, tatas, tètèh, lan titis.

1.      Tata ing babagan ; basa sastra tuwin patrap.

2.      Tatas ing bab babaran tuwin isining wedaran.

3.      Tètèh ing bab wijiling pangandikan ; rancak, cetha, lan wiramanipun sekéca.

4.      Titis tegesipun trep kaliyan swasana.

Kanthi mekaten nembé saged dipunwastani renggep ing wicara, menawi wiwit saking pamilihing tembung saha dhapukaning ukara, runtuting pangandikan, panjang lan cekakipun wedharan tuwin isining wedharan, trep lan saged jumbuh kaliyan swasana, saha sadaya kalawau kaaturaken kanthi rancak lan sekéca dipunmirengaken.

Kathah perkawis ingkang kedah dipuncawisaken minangka sangu murih saged renggep ing wicara, ing antawisipun saged kapérang dados tigang (3) pérangan ;

1.  Gegayutan kaliyan jiwaning wedharan, inggih punika pambudidaya murih wedharing pangandikan nggadhahi bobot tuwin raos.

2.     Gegayutan kaliyan ulah swara, inggih punika pambudidaya murih wijiling pangandikan saged cetha tuwin membat mentuling swara sekéca dipunmirengaken.

3.  Gegayutan kaliyan patrap, inggih punika pambudidaya murih patraping salira punapadéné patraping busana netepi subasita ingkang lumampah.

Sangunipun panata adicara tuwin pamedharsabda supados wijiling pangandikan nggadhahi bobot antawisipun wonten gangsal (5) perkawis ;

1.      Pirsa saèstu / nguwaosi dhateng ayahanipun.

2.      Nguwaosi basa lan sastra.

3.      Tètèh / baut micara.

4.      Lantip ing panggraita saha tanggap ing swasana.

5.      Kagungan kawruh ingkang cekap, mliginipun ingkang wonten gegayutanipun kaliyan ayahan punapadéné kawruh sanèsipun.

Wedharing pangandikan saged kadamel rowa utawi ringkes mekaten ugi ing bab basa ingkang kaginakaken, saged kanthi basa ingkang prasaja punapadéné basa ingkang rinengga, sedaya kalawau gumantung swasana ingkang lumampah. Wonten salebeting upacara / adicara punapa, sinten ingkang midhangetaken, saha wekdal ingkang sumadya.

Bakunipun wedharaning pangandikan kedah urut runtut, cetha pilah-pilahipun, satemah isining wedharan saged jumbuh kaliyan ayahan ingkang lumampah. Babaring pangandikan, prayogi kapérang dados tigang (3) perkawis :

1.   Purwaka, inggih punika atur pangandikan ingkang minangka pambuka. Ingkang kalebet ing pérangan purwaka antawisipun :

•   Salam pambuka / uluk salam.
•   Asung pakurmatan dhumateng para tamu.
•   Muji syukur wonten ngarsaning Gusti Ingkang Murbèng Dumadi.
•  Ngaturaken gatining ayahan.
•  Ngaturaken reroncèning adicara.
• Tata laksitaning adicara kawaos saking pambuka ngantos dumugi panutup, lajeng para tamu kasuwun sekéca lenggah, angantu adicara saklajengipun.

2.    Isi utawi péranganing isi ingkang wigati, inggih punika wosing pangandikan. Ingkang kalebet pérangan wigati tumrap panata adicara kadosta ngaturaken saben – saben adicara, rikala ngaturaken saben adicara kedah cetha anggènipun ngaturaken adicara ingkang badhé lumampah, setunggal mbaka setunggal para paraga ingkang hanyengkuyung dipunaturi kanthi cetha.

3.  Wasana, inggih punika atur ingkang minangka panutup. Wondéné pérangan wasana, tumrap panata adicara antawisipun ;

• Nyuwun pangapunten dhumateng sedaya kekirangan saha kalepatan anggènipun nindakaken jejibahan.
• Ndhèrèkaken sugeng konduripun para tamu.
• Ngaturaken adicara panutup kanthi salam panutup.

sesorah/pidhato

Sesorah (pidhato)

A.    Tegese sesorah

Sesorah, pidhato utawa medhar sabda yaiku micara utawa nglairake gagasan, panemu sarana lisan ing sangarepe wong akeh. Sesorah iku ngadhepi wong sing maneka warna, umpamane beda pangkat / kalungguhan, tataran ngelmu, umur lan sapiturute. Mula wong kang sesorah iku kudu ngerti bab wigati sing kudu digatekake supaya anggone sesorah bias kasil kaya sing dikarepake.

Miturut panemune wong sing nindakake, sesorah iku ora angel kajaba kudu ngerti bab wigatine sesorah, uga gelem gladhen utawa latihan, saengga anggone sesorah bias becik lan lancar.

B.     Ancase sesorah

Ancas utawa tujuan wong sesorah iku bias kapilah :

1. Atur pambagya, yaiku sesorah kanga nampa rawuhe tamu kang ana ing acara apa wae kayata acara supitan, tanggap warsa (ulang tahun) lan sapiturute
2.  Atur kabar, pawarta utawa informasi. Informasi ing kene bias arupa palapuran utawa nyritakake sawijining bab marang pamirsa (pangrungu/pendengar). Bab sing kudu digatekake yaiku sing sesorah kudu bias medharake kanthi cetha/gambling perkara apa kang kudu dimangerteni dening wong akeh. Pamiarsa kang sadurunge ora ngerti babar pisan dadi ngerti/gambling informasi kang diwedharake. Umpamane sesorah palapuran ing rapat organisasi, promosi sawijining barang lan sapiturute.
3.  Aweh panglipur/hiburan (menghibur), Sesorah kanggo aweh panglipur iki kanthi ancas supaya sing mirengake bias seneng panggalihe, umpamane ing acara mantu, tanggap warsa lan sapiturute. Bias uga kanggo panglipur ing acara layatan supaya kulawarga sing lagi bela sungkawa/kasripahan bias nampa kanthi tabah lan eklas.
4. Pangajak, sesorah ingkang sipat pangajak kanthi ancas supaya sing mirengake percaya banjur kapilut/melu, katut, katarik atine lan gelem nindakake apa kang diwedharake sing sesorah. Umpamane sesorah ing papan ibadah, sesorah ing babagan agama lan sapiturute.

C. Bab wigati nalika sesorah

            Supaya anggone sesorah bias kaleksanan kanthi becik, mula sing sesorah kudu nggatekake bab :

1.  Basa

• Basa sing digunakake kudu laras/cocog karo sing disdhepi. Basa ngoko digunakake menawa sing diadhepi iku bocah utawa luwih enom tinimbang sing sesorah. Basa krama digunakake menawa ngadhepi wong sing luwih tuwa utawa wong sing kudu dikurmati.
• Wong sing sesorah iku uga kudu ngerti kahanan, yen ing desa utawa kampong bias nggunakake basa krama kabeh, nanging yen ing kutha bias kacampur bahasa Indonesia laras karo sing mirengake.
• Manut kanyatan ana ing adicara temanten, syukuran, supitan, tanggap warsa (ulang tahun), basa sing digunakake yaiku basa krama sing becik kacampuran basa rinengga supaya becik menawa dirungokake lan tandha kurmat marang tamu sing padha rawuh. Prayogane basa sing digunakake iku prasaja, ukarane ora ngambra-ambra lan wusanane penak dirungokake dening wong liya.

     2. Busana

• Ajining raga saka busana. Menawa sesorah prayogane migunakake busana sing becik lan sopan. Bab iki kajaba ngurmati sing padha mirengaken sesorah uga bias kanggo njagani lan ngajeni awake dhewe. Busana uga kalarasake karo kahanan lan tujuan.

     3.      Swara

• Wiramaning swara sing kepenak dirungokake, aja keseron utawa alon banget anggone ngucapake tetembungan sing cetha, ora groyok, ora kecepeten saengga apa kang diwedharake gampang dingerteni karepe, iramane ora lugu kaya wong maca buku.

     4.      Solah bawa, patrap (sikap)

• Solah bawane wong sesorah iku kudu manteb lan teteg madhep marang pamriksa, tangan ngapurancang, aja tumungkul/ndhingkluk lan aja ndangak.

D.  Urut-urutane sesorah

            Supaya anggone sesorah runtut prayogane nggatekake urut-urutane sesorah yaiku:

1. Uluk salam/salam pambuka

• Isine ngucapake salam marang tamu kang rawuh kayata nuwun, kula nuwun, sugeng siang, sugeng ndalu utawa salam liyane.

     2. Purwaka

• Isine puji syukur marang Gusti dene isih bisa ketemu nindakake acara iku. Uga matur panuwun marang tamu sing kersa nglonggarake wektu rawuh ana ing acara iku.

    3. Isi / wigatining atur

• Isine bab apa wae sing bakal diaturake, umpamane atur pambagya supitan, syukuran, wakil kulawarga ing adicara manten lan sapiturute.

   4.      Pangarep-arep

• Isine bab sing disuwunake (diarep) sing kagungan kersa marang tamune, umpamane donga, pitutur lan sapiturute.

   5.      Panutup

• Isine atur panuwun awit rawuhe para tamu lan nyuwun pangapura menawa anggone nampa tamu utawa micara ana tetembungan sing kurang becik lan solah bawa utawa tumindak sing ora mranani penggalih.

Tuladha Video Sesorah

Daftar pustaka
Jatirahayu, Warih,2005.Pinter Sesorah Tatakrama lan Racikan Tuladha Sesorah.Yogyakarta : CV. Grafika Indah

Sesorah utawa Pidhato Bahasa Jawa

A.    Tegese sesorah

Sesorah, pidhato utawa medhar sabda yaiku micara utawa nglairake gagasan, panemu sarana lisan ing sangarepe wong akeh. Sesorah iku ngadhepi wong sing maneka warna, umpamane beda pangkat / kalungguhan, tataran ngelmu, umur lan sapiturute. Mula wong kang sesorah iku kudu ngerti bab wigati sing kudu digatekake supaya anggone sesorah bias kasil kaya sing dikarepake.

Miturut panemune wong sing nindakake, sesorah iku ora angel kajaba kudu ngerti bab wigatine sesorah, uga gelem gladhen utawa latihan, saengga anggone sesorah bias becik lan lancar.

B.     Ancase sesorah

Ancas utawa tujuan wong sesorah iku bias kapilah :

1. Atur pambagya, yaiku sesorah kanga nampa rawuhe tamu kang ana ing acara apa wae kayata acara supitan, tanggap warsa (ulang tahun) lan sapiturute
2.  Atur kabar, pawarta utawa informasi. Informasi ing kene bias arupa palapuran utawa nyritakake sawijining bab marang pamirsa (pangrungu/pendengar). Bab sing kudu digatekake yaiku sing sesorah kudu bias medharake kanthi cetha/gambling perkara apa kang kudu dimangerteni dening wong akeh. Pamiarsa kang sadurunge ora ngerti babar pisan dadi ngerti/gambling informasi kang diwedharake. Umpamane sesorah palapuran ing rapat organisasi, promosi sawijining barang lan sapiturute.
3.  Aweh panglipur/hiburan (menghibur), Sesorah kanggo aweh panglipur iki kanthi ancas supaya sing mirengake bias seneng panggalihe, umpamane ing acara mantu, tanggap warsa lan sapiturute. Bias uga kanggo panglipur ing acara layatan supaya kulawarga sing lagi bela sungkawa/kasripahan bias nampa kanthi tabah lan eklas.
4. Pangajak, sesorah ingkang sipat pangajak kanthi ancas supaya sing mirengake percaya banjur kapilut/melu, katut, katarik atine lan gelem nindakake apa kang diwedharake sing sesorah. Umpamane sesorah ing papan ibadah, sesorah ing babagan agama lan sapiturute.

C. Bab wigati nalika sesorah

            Supaya anggone sesorah bias kaleksanan kanthi becik, mula sing sesorah kudu nggatekake bab :

1.  Basa

• Basa sing digunakake kudu laras/cocog karo sing disdhepi. Basa ngoko digunakake menawa sing diadhepi iku bocah utawa luwih enom tinimbang sing sesorah. Basa krama digunakake menawa ngadhepi wong sing luwih tuwa utawa wong sing kudu dikurmati.
• Wong sing sesorah iku uga kudu ngerti kahanan, yen ing desa utawa kampong bias nggunakake basa krama kabeh, nanging yen ing kutha bias kacampur bahasa Indonesia laras karo sing mirengake.
• Manut kanyatan ana ing adicara temanten, syukuran, supitan, tanggap warsa (ulang tahun), basa sing digunakake yaiku basa krama sing becik kacampuran basa rinengga supaya becik menawa dirungokake lan tandha kurmat marang tamu sing padha rawuh. Prayogane basa sing digunakake iku prasaja, ukarane ora ngambra-ambra lan wusanane penak dirungokake dening wong liya.

     2. Busana

• Ajining raga saka busana. Menawa sesorah prayogane migunakake busana sing becik lan sopan. Bab iki kajaba ngurmati sing padha mirengaken sesorah uga bias kanggo njagani lan ngajeni awake dhewe. Busana uga kalarasake karo kahanan lan tujuan.

     3.      Swara

• Wiramaning swara sing kepenak dirungokake, aja keseron utawa alon banget anggone ngucapake tetembungan sing cetha, ora groyok, ora kecepeten saengga apa kang diwedharake gampang dingerteni karepe, iramane ora lugu kaya wong maca buku.

     4.      Solah bawa, patrap (sikap)

• Solah bawane wong sesorah iku kudu manteb lan teteg madhep marang pamriksa, tangan ngapurancang, aja tumungkul/ndhingkluk lan aja ndangak.

D.  Urut-urutane sesorah

            Supaya anggone sesorah runtut prayogane nggatekake urut-urutane sesorah yaiku:

1. Uluk salam/salam pambuka

• Isine ngucapake salam marang tamu kang rawuh kayata nuwun, kula nuwun, sugeng siang, sugeng ndalu utawa salam liyane.

     2. Purwaka

• Isine puji syukur marang Gusti dene isih bisa ketemu nindakake acara iku. Uga matur panuwun marang tamu sing kersa nglonggarake wektu rawuh ana ing acara iku.

    3. Isi / wigatining atur

• Isine bab apa wae sing bakal diaturake, umpamane atur pambagya supitan, syukuran, wakil kulawarga ing adicara manten lan sapiturute.

   4.      Pangarep-arep

• Isine bab sing disuwunake (diarep) sing kagungan kersa marang tamune, umpamane donga, pitutur lan sapiturute.

   5.      Panutup

• Isine atur panuwun awit rawuhe para tamu lan nyuwun pangapura menawa anggone nampa tamu utawa micara ana tetembungan sing kurang becik lan solah bawa utawa tumindak sing ora mranani penggalih. 

 Daftar pustaka
Jatirahayu, Warih,2005.Pinter Sesorah Tatakrama lan Racikan Tuladha Sesorah.Yogyakarta : CV. Grafika Indah

Pengalaman Pribadi

Pengalaman Pribadi

        Pengalaman iku sawijining prastawa kang wis tau dialami. Micara babagan pengalaman pribadi iku warna-warna. Ana pengalaman pribadi rikala lagi melu kegiatan kemah, piknik, perpisahan, seminar, liburan sekolah, lan liya-liyane.

       

SEMAR MESEM

      KEDADEYAN iki wis sauntara suwe yaiku ing kiwa tengene taun 1985, nalika iku aku lagi kelas siji SMP. Yen kelingan iki aku sok-sok mrinding dhewe. Nalika kuwi sekolahanku arep nganakake Karya Wisata sing kudu dieloni murid-murid sak sekolahan Ian didhampingi guru waline dhewe-dhewe.

Karya Wisata iku wis dadi agenda tahunan kang dileksanakake pas dina liburan utawa preinan cawu.Dene tujuan karya wisata wektu kuwi ana ing dhaerah Istimewa Yogyakarta, kayata ing Candhi Borobudur, Kraton, Malioboro lan Pantai Parang Tritis.

Krungu yen arep ana Karya Wisata bocahbocah rasane padha seneng Ian surak-surak amarga arep piknik, bisa ngenggar-enggar ati lan ngilangi stress. Amarga sasuwene iki ing sekolahan mung diwulang mata pelajaran Ian ulangan-ulangan kang marakake sirah dadi mumet. Nalika wayahe murid-murid padha arep mangkat karya wisata kabeh padha ngumpul ing sekolahan. Ana wong tuwa murid sing pengin melu. Alesane durung tega ngeculke putrane. Sadurunge padha mangkat dolan murid-murid padha ngumpul Ian sembahyang nyuwun keslametan marang Gusti Allah wiwit mangkat nganti mulih ora ana apa-apa ing ndalan.

Ing njero bis bocah-bocah padha senengseneng Ian gojeg karo kanca-kancane. Ana sing

nyanyi, ana sing nggawa gitar Ian gitaran Ian uga ana sing guyon barang.

Bisa mlaku kanthi anteng Ian sing dijujug pisanan obyek wisata Candhi Borobudur. Ing kono murid-murid padha ngunggahi undhakundhakan Ian lancar ora ana alangan sawiji apa. Semono uga tekan ing Kraton padha serius ngrungokake pemandhu kang maringi katrangan bab isining Kraton.

Kanca-kanca katone durung kesel. Sawise rampung diterusake nglencer ing Malioboro. Sawise ing Malioboro rombongan nutugake laku menyang Pantai Parangtritis. Bocah-bocah saya seneng atine amarga bisa dolanan Ian oyakoyakan karo kanca-kancane neng pinggir pantai, ora lali padha potret-potretan barang.

Ora kari kelas loro padha uga potret-potretan nyang pinggir segara ana sing eksyen ngguyu, njaluk gendhong mburi kancane. Sajroning asyik potret-potretan kuwi bocah-bocah kelas loro padha krungu swara "Mbok aku melu" ngono kuwi ping bola-bali nanging ora ana sing njawab, amarga digoleki ngiwa nengen ngarep mburi, ndhangak ndhingkluk ya ora ana wujud apa-apa. Pungkasane padha ora direwes karo bocah-bocah kuwi. -

Bareng wektune wis ngancik-sore muridmurid ya wis katon padha kesel, padha siyapsiyap arep mulih menyang omahe dhewe

dhewe. Nyang njero bis bocah-bocah terus padha golek nggon dienggo turu, ana sing sendhen kancane, ana sing turu, nyang pangkone kancane karo ngorok Ian ditambahi gawe pulau alias ngiler. Wah wis pokoke dha pating slebar. Bocah-bocah ana sing ngganyik barang. Jarene entuk kenalan cowok utawa cewek kece.

Sawise bocah-bocah padha entek preine Ian padha mlebu sekolah, murid-murid padha umyeg ing kelase dhewe-dhewe. Karo nonton asile olehe padha dolan menyang Yogya dhek preinan kae.

Ing salah sijine kelas loro bocah-bocah padha kaget amarga potrete sing padha eksyen dhek emben ing Parang Tritis kae ora ana. Sing ana malah potrete Semar sing lagi mesem. Semare kuwi nganggo klambi lengkap kaya ing pewayangan kae. Pokoke pakeyan kebesarane Semar, ya nganggo kupluk sing ana kuncunge, klambine ya kae sing sok dienggo yen pinuju ana pisowanan ing Kraton.

Bocah-bocahe sing padha potret ora ana siji-sijia sing ana ya mung kyai Semar sing lagi mesem kuwi mau.

Bocah-bocah dadi kelingan yen wektu kuwi padha krungu suwara "Aku melu" nanging padha ora ngerti Ian ora direwes. Dadi Semare ya terus mejeng dhewe Ian bocah-bocah genti ora direwes ora oleh potret*